Gazeta binosi

1950-yillarda yangi me’morchilik uslubi – sovet modernizmi paydo bo‘la boshladi. 1966-yildagi vayron qilgan Toshkent zilzilasi esa uning faol rivojlanishiga yana bir turtki berdi: poytaxtda zilzilalarga chidamli va mustahkam binolar ko‘payib, odatiy binolar orasida futuristik ko‘rinishga ega bo‘la boshladi.

Butun Ittifoqning arxitektorlari, muhandislari va rassomlari shakllarga katta ahamiyat berishdi – qat’iy, ba’zan jiddiy. Asosiy loyihalash prinsipi – bu funksionallik, asosiy materiallar esa – temir-beton, shisha va po‘lat edi. Bugungi kunda ushbu uslubda qurilgan binolarni “Toshkent seysmik modernizmi” deb alohida atama bilan belgilash taklif qilinmoqda.

Toshkentda jami 100 ga yaqin sovet modernizmi uslubida qurilgan binolar mavjud edi. Bugungi kunda ularning ba’zilari qaytarib bo‘lmaydigan darajada yo‘q bo‘ldi, masalan, Kino uyi yoki Paxtachilik pavilonlari. “O‘zbekiston” mehmonxonasi, Xalqlar do‘stligi saroyi, Alisher Navoiy nomidagi kino saroyining bir qismi –  poytaxtimiz aholisi va mehmonlarini xursand qilishda davom etmoqda. Binolarning salmoqli qismi rekonstruksiyaga muhtoj bo‘lib, shunday obyektlardan biri Matbuotchilar ko‘chasidagi gazeta binosidir.

Bir paytlar “Sharq” nashriyot-matbaa uyining gazeta binosi kabinetlarida hayot kechayu kunduz qizg‘in kechardi. Bu yerda 25 dan ortiq gazeta tahririyatlari joylashgan boʻlib, ular orasida oʻzbek va rus tillaridagi “Toshkent oqshomi” va “Xalq so‘zi”, “Sharq haqiqati” tahririyatlari, yangiliklar va ishbilarmonlik nashrlari joylashgan edi.

“Skver” maydoniga qaragan Leningradskaya, 32-manzildagi yetti qavatli tahririyat binosi hech qachon sokin bo‘lmasdi. Xodimlar smena almashib ishlashgan. Muxbirlar ertalab birinchi sahifadan joy olishi kerak bo‘lgan muhim hukumat yig’ilishlaridan xabarlar va fotosuratlarni olib kelishardi. Qo‘llarida qalam ko‘targan korrektorlar yangi bosma siyoh hidi ufurib turuvchi gazetaning navbatdagi issiqqina sonini kutishardi.

Tahririyat binosi yonida matn terish va matbaa sexi bo‘lib, matbaa mashinalarining barabanlari va roliklari kechayu kunduz aylanardi. O‘nlab nashrlar, yuz minglab nusxalar. Bir gazeta bosilib chiqqach, boshqasi yo‘l oladi, asosiysi bosma shakllarni o‘z vaqtida o‘zgartirish va yangi qog‘oz rulonlarni o‘rnatishga ulgurish kerak. Ekspeditorlarning sa’y-harakatlari bilan saralangan va qadoqlangan gazetalar butun mamlakat bo‘ylab tarqatiladi va ular ertalab pochta qutilarida va “Soyuzpechat” kiosklari peshtaxtalarida o‘quvchilarni kutib oladi.

Bosmaxonaning mahobatli ma’muriy binosi asta-sekin yaroqsiz holga keldi. 2018-yil aprel oyida bino va uning restorani 18,2 milliard so‘m boshlang‘ich bahosi bilan kimoshdi savdosiga qo‘yilgan edi.

Lot tavsifiga ko‘ra, Matbuot uyi binosida 380 ta xona mavjud. Umumiy yer maydoni 0,8 gektar, qurilish maydoni 0,277 gektar. Binoning umumiy maydoni 9,8 ming kv.m, undan foydalanishga yaroqli maydoni 8,1 ming kv.m tashkil qiladi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 27-iyundagi “Ommaviy axborot vositalarini qo‘llab-quvvatlash va jurnalistika sohasini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-294-son Farmoniga asosan mamlakat Bosh vaziri A.Aripov 2023-yil 11-maydagi “O‘zbekiston Milliy axborot agentligi balansida bo‘lgan “Matbuot uyi” binosini rekonstruksiya qilish to‘g‘risida”gi 87-sonli bayonnomani imzoladi.

“Ushbu binoda ijara haqini to‘lamasdan joylashtirilishi mumkin bo‘lgan davriy nashrlar tahririyatlari (kommunal va boshqa ko‘rsatilgan xizmatlar uchun to‘lovlar bundan mustasno) aniqlansin”, — deyiladi hujjat matnida.

Bino yangi hayot boshladi. 2023-yil oktabr oyidayoq uni rekonstruksiya qilish bo‘yicha tender e’lon qilindi va noyabr oyi boshida g‘olib – “Yangi Zamon Bino” korxonasi aniqlandi. U tender komissiyasidan 60,13 ball oldi va taxminiy 98,86 milliard so‘mlik smetani bajarishni rejalashtirmoqda.

Gazeta binosini rekonstruksiya qilish ishlari uni har tomonlama tekshirishdan boshlandi. Ma’lum bo‘lishicha, binoning o‘zi yaxshi holatda – yagona egasi bo‘lmagan va doimiy ravishda qo‘ldan-qo‘lga o‘tib kelgan obyekt uchun bu kutilgan holat. Ammo kommunal tizimlar: suv ta’minoti, elektr energiyasi, isitish butunlay yomon. Misol uchun, binoda Sovet Ittifoqida ishlab chiqarilgan oltita lift mavjud bo‘lib, ulardan to‘rttasi ishlamayapti. Kelajakda, albatta, ularning o‘rniga zamonaviy ovozsiz liftlar o‘rnatilishi ko‘zda tutilgan.

Binoning yana bir e’tiborli tomoni uning yer ostidagi ikki qavati va ulardan birida keng bombapanoh joylashganligidir. Qayta qurish jarayonida uni saqlab qolish va tabiiy yoki texnogen xususiyatdagi favqulodda vaziyatlarda undan ko‘zlangan maqsadda – odamlarni, madaniy va moddiy boyliklarni himoya qilish uchun foydalanishga qaror qilindi.

“Turli toifadagi turar-joy binolarini quryapmiz, bundan tashqari, Navoiy shahridagi Prezident maktabi, Xivadagi “Farovon” mehmonxonasi va boshqa ko‘plab yirik loyihalarimiz ham bor. Biz har doim shunday noyob, o‘ziga xos narsalarga qiziqamiz. O‘zbekiston Respublikasi Qurilish va uy-joy kommunal xizmat ko‘rsatish vazirligi qoshida “Qurilish sohasida davlat xaridlari bo‘yicha elektron tender platformasi” mavjud bo‘lib, unda ba’zan bunday loyihalar bo‘yicha tenderlar o‘tkaziladi. Shunday qilib, biz ushbu obyektga e’tibor qaratdik, barcha kerakli ma’lumotlarni kiritdik va tenderda g‘olib bo‘ldik. Biz shunday noyob binoni rekonstruksiya qilishda ishtirok etayotganimizdan mamnunmiz, biz uchun har bir shunday obyekt yangi noyob tajribadir, – deydi “Yangi Zamon bino” MChJ direktori B.T. Jirenbayev.

Binoni rekonstruksiya qilish loyihasi allaqachon tayyor. U “Original” MChJ tomonidan ishlab chiqilgan va atrofdagi binolarning arxitekturasini, shahar binolarining tashqi va ichki ko‘rinishidagi zamonaviy tendentsiyalarni hisobga oladi. Bosmaxonaning tashqi va ichki bezagi zamonaviy materiallardan foydalangan holda noldan rekonstruksiya qilinadi. Energiyani tejovchi texnologiyalarga katta e’tibor qaratilmoqda: derazalarga ikki kamerali oynalar o‘rnatiladi, tomga 264 quyosh panellari va 21 quyosh kollektorlari o‘rnatiladi, tom va tashqi o‘rab turuvchi qismlar mineral jun bilan qoplanadi.

Loyihaga koʻra, yetti qavatli bino biroz balandlashadi: sakkizinchi qavat tom bilan yopiladi va u yerda yozgi media shaharcha joylashadi. Birinchi uch qavatda O‘zbekiston Milliy axborot agentligi (O‘zA), 4–6-qavatlarida “Xalq so‘zi”, “Narodnoye slovo”, “Pravda Vostoka”, “Yangi O‘zbekiston”, “Nurli jo‘l”, “Ovozi tojik” gazetalari tahririyatlari joylashadi. Shuningdek, jamoat joylari: 200 o‘rinli konferensiya zali, interaktiv kutubxona-muzey, zamonaviy sport zali, shuningdek, maydoni 376 kvadrat metr bo‘lgan keng innovatsion studiya bo‘ladi. Sobiq gazeta binosi hovlisida xodimlarning dam olishi uchun ikkita favvora, soyali va bezakli ayvonlar, soyabonlar quriladi.

Umuman olganda, bunday keng ko‘lamli loyihani amalga oshirish “Yangi Zamon Bino” uchun jiddiy yondashuvdir. Birinchidan, rekonstruksiya qisqa vaqt ichida, ya’ni 840 kun yoki 28 oyda yakunlanishi kerak. To‘g‘ri, kompaniya o‘z oldiga ulkan maqsadlar qo‘ygan va asosiy ishlarni 1,5 yilda yakunlashni rejalashtirgan. Ikkinchidan, bino atrofdagi landshaftga organik tarzda uyg‘unlashgan bo‘lishi kerak. Qadimgi vaqtlarda buldozerlar qurilish maydonchalarini egallab olishgan, ko‘p yillik daraxtlar shafqatsizlarcha yo‘q qilingan va bo‘sh joy imkon qadar beton bilan to‘ldirilgan edi. Hozirgi vaqtda arxitektorlar va quruvchilar daraxtlar va landshaftni saqlab qolish maqsadida binoni yon atrofga moslashtirishga harakat qilmoqdalar, aksincha emas.

Ishning barcha jabhalariga bunday mas’uliyat bilan yondashish orqali bino va uning atrofidagi butun muhit yangi hayotga ega bo‘lishi kerak. Bularning barchasi shaharning qoq markazida, “Skver” maydoni va Navoiy teatri yonida joylashgani yanada quvonarli. Xullas, bunga tez orada o‘zimiz guvoh bo‘lamiz.