Memni ko‘rdingizmi?

Mashhur pop-sotsiolog Malkom Gladuellning aytishicha, mem, bu – “o‘zini xuddi virus kabi tutadigan – ya’ni populyatsiya orqali harakatlanib, o‘zini yuqtiradigan har bir odamda mahkamlanib qoladigan g‘oya”. Darhaqiqat, memlar biologik viruslarni eslatadi, yagona farq yashash muhitida – memlar axborot muhitida istiqomat qiladi.

Mem – shunchaki rasm yoki videorolik emas, balki har qanday axborot sababi, voqea, hodisa, g‘oya – odamlarga ta’sir ko‘rsatadigan narsa bo‘lishi mumkin. Bularning bari ijtimoiy tarmoqlar va boshqa axborot kanallari orqali tarqalib, xilma-xil shakllarni hosil qiladi.

Brendlar reklama kontentini noodatiy, yoqimli va oddiy odamlar uchun tushunarli qilish uchun mem-marketingdan foydalanadi. Bu reklama ko‘rishni istamaydiganlarga o‘z mahsulot va xizmatlarini namoyish etishning mohirona va nativ usuli; maqsadli auditoriya bilan muloqot uchun sodda va bir vaqtning o‘zida oqilona usul.

Mem-marketing afzalliklari

• Hamyonbop kontent. Memlarni yaratish uchun o‘z ishini biladigan mutaxassis zarur, ammo ularning “ishlab chiqilishi” nisbatan arzonga tushadi, chunki ular ko‘pincha mavjud memlarga asoslanadi.
• E’tiborni tortadi. Bu to‘g‘ridan-to‘g‘ri standart reklama emas, balki ilgari surishning yanada kreativ va nativ usuli.
• Maqsadli auditoriyani jamlaydi. Foydalanuvchilar kreativni muhokama qilishlari va hattoki mavzuga qiziqish asosida birlashishlari mumkin.
• Universal shakl. Memlarga asoslangan kontent deyarli istalgan maydonchalarda joylashtirilishi mumkin – u hammasiga mos keladi.
• Tezkor tarqalish. Memlar virus kabi tarqalib, hatto reklamasiz ham ko‘rishlarni to‘playdi.

Barcha afzalliklariga qaramay, mem-marketingda o‘ziga xos xatarlar ham mavjud. Mem e’lon qilinganidan keyin nimaga aylanishi, auditoriyaning yakuniy munosabati qanday bo‘lishi – noma’lum. Ayrim holatlarda “tizginsiz” mem biznesga zarar yetkazishi ham mumkin (brend obro‘siga putur yetkazishi yoki ma’lum auditoriya segmentini tahqirlashi).

Memlar yordamida qator biznes-vazifalarni hal qilish mumkin. Quyida ularning eng keng tarqalganlari:

1. MA e’tiborini jalb qilish. Memlar maqsadli auditoriya e’tiborini jalb qiladi va ularning yordamida reklama g‘oyasini ilgari surish osonroq. Mohiyatiga ko‘ra, bu auditoriya aks sadosiga erishadigan va uning brendga qiziqishini oshiradigan quvnoq kontent uchun eng oddiy shakl.
2. Brendning xususiyatlari va afzalliklarini namoyish etish. Memlardan brendning o‘ziga xosligini, uning qadriyatlarini namoyon etish, auditoriyada yakdillik hissini hosil qilish uchun foydalanish mumkin va kerak. Shuningdek, mem yordamida Tone of Voice xususiyatlarini yanada aniq uzatish mumkin.
3. Ijtimoiy tarmoqlarga jalb qilish. Memlar brendlarning aynan ijtimoiy tarmoqlar ichidagi kontentining ommalashgan shakli hisoblanadi. Bu bejiz emas: kompaniyalar virusdek tarqalish xususiyatidan o‘z akkauntlariga jalb qilish va qamrovni oshirish uchun foydalanadi. Memlarni bo‘lishish, ularga layk bosish, fikrlar qoldirish mumkin. Bularning barchasi istalgan ijtimoiy tarmoqda brendga qiziqish bildiruvchi auditoriyani shakllantirish imkonini beradi.
4. Xodimlarni jalb qilish. Memlarni kompaniya ichida xodimlarning ma’naviy kayfiyati va qiziqishini oshirish uchun ishlatish mumkin. Shu tariqa aksariyat kompaniyalar memlarni ichki kommunikatsiya kanallari orqali tarqatadilar. Ko‘pincha memlar uchun xodimlar dolzarb tashqi va ichki mavzularda hazil qilishi mumkin bo‘lgan alohida chatlar yaratiladi. Sifatli mem qulay ish muhitini hosil qilishi va kundalik odatiy ishlarga bir oz yumor qo‘shishi mumkin.

Memlarning marketing ko‘rsatkichlariga ta’siri ham supersamarali, ham nolga teng bo‘lishi mumkin. Bunga ko‘p sonli o‘zgaruvchan holatlar sabab bo‘ladi: maqsadli auditoriyaning o‘ziga xosligi, memdan foydalanish usullari, maqsadli auditoriya uchun o‘rinlilik darajasi, shuningdek memning omadliligi va uning mavzusi. Masalan, kulgigi memlar ko‘proq har qanday auditoriya tomonidan oson qabul qilinadi. Bunday memlarni bo‘lishish osonroq, ularni istalgan matn va brend xususiyatlariga moslashtirish mumkin.

Mem-marketing ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan ko‘rsatkichlar:

• Jalb etish. Memlar layklar, bo‘lishishlar va fikrlar sonini oshirishi mumkin.
• Qamrov. Agar mem keng tarqalib, katta auditoriyani qamrab olsa, g‘oyangiz yanada ko‘proq odamlarga yetib boradi. Ushbu foydalanuvchilarning katta qismi brend haqida avval umuman eshitmagan bo‘lishi ham mumkin.
• Taniqlilik. Yaxshi mem brendning taniqliligini oshiradi, bundan tashqari – u mahsulot bilan aloqador esda qoluvchi obrazni yaratadi. Bu yerda, albatta, obrazning ijobiy bo‘lishi muhim ahamiyatga ega.
• Sotuvlar. Memlar sotuvlarga bevosita ta’sir qilmasa-da, ular buni bilvosita tarzda amalga oshirishi mumkin (brend haqida xabardorlikni oshirish, jalb qilinganlikni ko‘paytirish va qamrovga ta’sir o‘tkazish orqali). Shuningdek, omadli mem kompaniya saytiga trafik jalb etilishiga xizmat qilishi mumkin.
• MA e’tibori. Memlar auditoriya e’tiborini an’anaviy reklamaga qaraganda qattiqroq jalb qiladi – ular nativ shaklda qabul qilinadi.
• Ruhiy aloqa. Agar kreativ chindan maqsadli auditoriyaga mos bo‘lsa, odamlar brendni o‘z tanishi va hattoki do‘sti sifatida qabul qilishi mumkin.

Memlar bilan ishlash uchun trendlar va xaypdagi memlarni kuzatib boruvchi xoidmlar zarur. Agar o‘z digital-strategiyangizga mem-marketingni integratsiyalashni istasangiz, sizga aynan shu ish bilan shug‘ullanadigan mutaxassis kerak bo‘ladi. Yirik nashriyotlarda suratlar va memlarni yaratuvchi pikcherlar mavjud. Tijorat kompaniyalarida boshqa vazifalar qatorida bu ish bilan marketolog yoki PR-xodimlar shug‘ullanadi.

Memlar bilan ishlashdagi tavakkallar

Brendlar mem-marketingga ehtiyotkorona yondashishi zarur. Avvaliga kreativ auditoriya hislarini hech qanaqasiga tahqirlamasligiga ishonch hosil qilish kerak. Kompaniya memdan hurmat doirasida, muvofiq ravishda hamda ishlab chiqilgan Tone Of Voice asosida foydalanishi kerak.

Kampaniya davomida kutilmagan holatlar yuz berishi mumkinligini unutmaslik darkor. Bular ijtimoiy tarmoqlarda salbiy fidbeklar, yoqimsiz fikrlar, brendni mashara qilishlar va hattoki da’vo shikoyatlari ham bo‘lishi mumkin. Kompaniya bunday qiyinchiliklarga tayyor turishi kerak. Salbiy vaziyatlarni monitoring qilish va u keng auditoriyaga tarqalayotgan bo‘lsa, zudlik bilan munosabat bildirish zarur.

Mem-marketingdagi asosiy xatarlari

Ishonchlilikning yo‘qligi. Memlar – internet-madaniyatining ajralmas qismi. Kompaniya har bir mem shu madaniyatga muvofiqligini va auditoriyaga tushunarli bo‘lishini hamda brendning o‘z uslubiga imkon qadar mosligini nazorat qilishi kerak.

Dastlabki g‘oya ustidan nazoratning yo‘qotilishi. Virusdek tarqalgan mem o‘z hayoti bilan yashashni boshlaydi. Agar auditoriya dastlabki g‘oyani tushunmasa, kompaniyada muammolar yuzaga kelishi mumkin: kamida auditoriyaning salbiy fidbeki va boshqalar.

Yuridik masalalar. Bu yerda asosiy muammo intellektual mulkka bo‘lgan huquqlar buzilishida yashiringan. Zero memlar ko‘pincha mualliflik huquqi bilan himoyalangan suratlar yoki boshqa tasvirlarga asoslangan bo‘ladi.

Omadning siri nimada

Memlarning keng tarqalishiga xizmat qiladigan aniq sabablarni keltirish qiyin… Ko‘p narsa kontekstga, maqsadli auditorya xususiyatlari va g‘oyaga bog‘liq. Biroq, ommalashishga ta’sir qiladigan ayrim omillarni ajratib ko‘rsatish mumkin:

1. Yumor. Odamlarni kulishga undaydigan tasvirlar o‘ylashga majbur qiladigan tasvirlarga nisbatan ko‘proq ehtimol bilan keng ommalashadi.
2. Yaqindan tanishlik. Hissiyotlar bilan o‘ynaydigan kreativlar viruslanish nuqtai nazaridan ko‘proq muvaffaqiyatli. Va aksincha: keng doiradagi odamlarga notanish bo‘lgan nostandart tajriba memning ommalashishiga to‘sqinlik qiladi.
3. O‘z vaqtidalik. Odatda, dolzarb vaziyatlarda paydo bo‘lgan memlar muvaffaqiyatli tarqaladi. Agar viruslanishni istasangiz – trendlarga asoslangan memlarni yarating (joriy va kutilayotgan voqealar, muhokama qilinayotgan ijtimoiy mavzular va pop-madaniyatdagi tendensiyalar).
4. Universal shakl. Bo‘lishi oson bo‘lgan memlar (repost, retvit, sher imkoniyati mavjud) ko‘proq ommalashish imkoniyatiga ega.
5. Tushunish osonligi. Keng auditoriya uchun tushunarli memlar (madaniyat yoki til to‘siqlaridan qat’iy nazar) ko‘proq tarqaladi.

Marketologlar memlar bilan qanday ishlashi kerak

Mem-marketing barcha darajalarda brend va maqsadli auditoriyaning chuqur tushunilishini, shuningdek so‘nggi memlar va shu yo‘nalishdagi tendensiyalarga doir bilimlarni talab qiladi. Quyida sizga ish boshlashda yordam berishi mumkin bo‘lgan yetti qadam:

• Brendni ichkaridan o‘rganing. Siz kamida uning qadriyatlarini, Tone of Voice va asosiy g‘oyalarini tushunishingiz kerak.
• Maqsadli auditoriyani o‘rganing. Memni katta ehtimol bilan tushunadigan va uni bo‘lishadigan segmentlarni ajrating.
• Madaniyatni o‘rganing. Deyarli barcha memlar u yoki bu jihatdan internet-madaniyat bilan bog‘langan. Va siz eng oxirgi muvaffaqiyatli trendlardan xabardor bo‘lishingiz kerak. Yirik brendlarning aksilnamunalarini o‘rganing. Ularning kampaniyalari nima sababdan natija bermagani va nimani yaxshilash mumkin bo‘lganini tahlil qilishga urining.
• Cheklangan auditoriyada sinab ko‘ring. Kreativni olamga ko‘rsatishdan avval kichik auditoriyaning munosabatini ko‘ring (hamkasblar, tanishlardan iborat fokus-guruhini to‘plang va ularning munosabatini baholang). Bu bir qarashda ko‘z ilg‘amaydigan holatlarni, masalan memning tushunarsiz g‘oyasi yoki nomaqbul vizual ijroni aniqlashga yordam beradi.
• Natijalarni kuzating. Mem-kampaniyani tahlil qilish jarayonida faqat shu kampaniyani tashkil qilish doirasida ko‘zlangan maqsadli KPI’ni kuzatish bilan cheklanish mumkin emas. Shuningdek, auditoriyaning munosabatiga e’tibor qaratish zarur. Odatda bu ijtimoiy tarmoqlar yoki saytlardagi tegishli fikrlar bo‘ladi.