Nvidia rahbari Jensen Xuang: «Sun’iy ongni taxminan million martaga rivojlantirdik»

Fevral oyida grafik protsessorlar ishlab chiqarish sohasida jahon yetakchisi sanalgan Nvidia aksiyalari kompaniyaning 2023-yil so‘nggi choragi bo‘yicha moliyaviy hisoboti e’lon qilinganidan keyin 16 foizga o‘sib ketdi. Bugungi kunda kompaniyaning bozordagi kapitalizatsiyasi 2 trillion dollardan oshadi – bu Rossiya, Janubiy Koreya yoki Avstraliya kabi mamlakatlarning yalpi ichki mahsulotidan ko‘proq degani. Chamasi, Nvidia bosh direktori Jensen Xuang tez orada dunyoning eng badavlat odamlari qatoridan o‘rin oladigan ko‘rinadi.

Ushbu voqealar doirasida Wired jurnalining muxbiri Loren Gud Jensen Xuang bilan uchrashib, hozirda u qaysi yangi loyiha haqida ko‘proq o‘ylayotganini bilishga harakat qildi hamda tashkilotning gorizontal tuzilmasi, generativ sun’iy ong va kuniga qirq marta itarilish borasida suhbat qurdi. Biz shu materialni rus tiliga tarjima qilib, ayrim qisqartirishlar bilan e’tiboringizga havola etamiz.

Xuang, shak-shubhasiz, yil odamidir. Ehtimol, hattoki o‘n yillik odamidir. Texnokompaniyalarning Nvidia grafik protsessorlariga bo‘lgan talabi tobora ortib bormoqda. Va anchadan buyon kompyuter o‘yinlari uchun videokartalar tilga olinmoqda. Bu mutlaqo yangi olam bo‘lib, unda biz kompyuterlar bilan gaplashamiz, ular esa bizga javob qaytaradi va, ehtimol, oxir-oqibat bizni tobe qiladi.

Uchrashuvimizga 61 yoshli Xuang o‘zining odatiy charm kurtkasi va minimalistik qora kedasida tashrif buyurdi. Uning aytishicha, dushanba tongini yoqtirmas ekan: u butun yakshanba davomida ishlaydi va ish haftasining rasmiy boshlanishiga mutlaqo holdan toyadi. Lekin tashqaridan buni sezish qiyin: ikki kun o‘tgach men sog‘liqni saqlash sohasida investitsiyalar bo‘yicha simpoziumda qatnashdim va Xuang sahnada tetik va faol bo‘lib ko‘rindi.

Xuang Nvidia kompaniyasini har bir ko‘zga ko‘rinarli texnotrend boshiga olib chiqishga intilmoqda. 2012-yilda kichik tadqiqotchilar guruhi tomonidan ishlab chiqilgan AlexNet inqilobiy tasvirlarni tanish tizimi kodni tezroq qayta ishlash uchun markaziy protsessor (CPU) o‘rniga tashqi grafik protsessordan (GPU) foydalangan. Shu tariqa chuqur o‘qitish davri boshlandi – va aynan o‘shanda Xuang barcha resurslarni sun’iy ongni quvvatlashga yo‘naltirdi.

2017-yilda Google neyrotarmoqning yangi arxitekturasi, transformerni (ChatGPT qisqartmasidagi T harfi) yaratib, sun’iy ong sohasida “oltin bezgak” davri boshlanganida, Nvidia sun’iy ong texnologiyalariga moslangan yangi grafik protsessorlarni sotishga tayyor edi.

Hozirda Nvidia’ning sun’iy ong chiplari bozoridagi sotuvlari hajmi 70 foizdan ortiq bo‘lib, 2 trillion dollarga baholanmoqda. 2023-yilning oxirgi choragida kompaniya foydasi 22 milliard dollarni tashkil qilgan bo‘lib, bu bir yil avval topilgan foydaning 265 foizi. Nvidia aksiyalarining qiymati esa so‘nggi yil ichida 231 foizga o‘sdi. Yo Xuang o‘z ishining mahoratli mutaxassisi, yoki u haddan tashqari omadli (ehtimol ikkisi ham bordir) – va uning buni qanday uddalayotgani hammani qiziqtirmoqda.

Shunga qaramay, hech bir muvaffaqiyat abadiy emas. Hozirda Nvidia AQSh va Xitoy o‘rtasidagi texnologik poygaga hamda muvofiq qonuniy yechimlarga qattiq bog‘langan. Uning Google, Amazon, Meta, Microsoft kabi aksariyat raqiblari ko‘proq nom qozongan, cho‘ntaklari ham chuqurroq. 2023-yil oxirida yarim o‘tkazgichlar ishlab chiqaruvchisi AMD bozorda Nvidia’ni siqib chiqarishi mumkin bo‘lgan protsessorni yaratdi. Startaplar ham ortda qolayotgani yo‘q: faqatgina o‘tgan yilning uchinchi choragida venchur kapitalistlar AI-chiplarga 800 million dollar sarmoya kiritgan.

• Menga yana bir yirik menejer aytgan gaplardan boshlasam. Uning qayd etishicha, Nvidia kompaniyasi Amazon’dan bir yilga kattaroq, ammo ko‘p jihatdan Nvidia haligacha masalalarga startap singari yondashadi. Buyumlarga bunday qarashni saqlab qolishni qanday uddalaysiz?

Men har kuni tongda xuddi ilk kunimizdagidek his bilan uyg‘onaman: axir biz doim qandaydir mutlaqo yangi narsani amalga oshiramiz. Mana hozirgina bir yangilik muhokama qilingan majlisdan keldim va biz hozircha uni qay tariqa to‘g‘ri yo‘lga qo‘yishni o‘zimiz ham bilmaymiz.

• Gap aynan nima haqida?

Yangi turdagi ma’lumotlarni qayta ishlash markazi. Biz uni sun’iy ong fabrikasi deb nomlaymiz. Zamonaviy ma’lumotlarni qayta ishlash markazlarining tuzilishiga muvofiq, aksariyat odamlar bitta katta kompyuterlar klasteridan foydalanib, u yerda barcha fayllarini joylashtiradi. Sun’iy ong fabrikasi umuman olganda ulkan generatorni eslatadi.

• Uning nomi bormi?

Hozircha yo‘q, ammo ishoning, bu texnologiya hamma yerda bo‘ladi. Uni biz hamda bulut texnologiyalari ta’minotchilari yaratamiz. Kelajakda istalgan avtomobil kompaniyasi avtomobillar – haqiqiy tovarlar, “atomlar” ishlab chiqaradigan zavod hamda avtomobillar uchun sun’iy ong – “elektronlar” yaratadigan zavodga ega bo‘ladi. Aslida siz bilan suhbatlashib o‘tirgan shu tobda Ilon Mask buni allaqachon amalga oshirmoqda. U kelajak ishlab chiqarishini ko‘ra olish nuqtai nazaridan boshqalardan ancha ilgarilab ketgan.

• Siz 30-40 nafar rahbar bevosita sizga bo‘ysinadigan gorizontal tashkilotga rahbarlik qilishingizni aytgansiz. Bu siz uchun nima sababdan muhim?

Darhaqiqat, axborot xuddi “qadimgi” davrlarda– elektron pochta kabi narsalargacha bo‘lganidek majburiy tartibda yuqoridan pastga qarab qurilishi shart emas. Bugun axborot ancha tezroq uzatilishi mumkin. Va axborot yuqoridan quyiga shakllanadigan iyerarxiya daraxtining shunchaki keragi yo‘q. Gorizontal, yoki yassi tarmoq bizga imkon qadar tezroq moslashish imkonini beradi va bu muhim, chunki texnologiyalar juda tez rivojlanmoqda.

Natijada nima bo‘ladi? An’anaviy Mur qonuni har ikki yilda unumdorlikni ikki karra oshirishni nazarda tutadi (Mur qonuniga ko‘ra taxminan har ikki yilda texnologiyalar ikki baravar samaraliroq hamda shuncha arzonroq bo‘lib boradi. – Izoh. The Mag Business). Biz esa so‘nggi o‘n yil ichida sun’iy ongni taxminan million martaga rivojlantirdik. Bu juda ko‘p degani.

• Sizda yaqin orada kuchli qiziqish uyg‘ota olgan biron nimani eslay olasizmi?

Bir juft narsa bor. Ulardan biri – fundamenlat robot texnikasi sohasida biz olib borayotgan ishning bir qismidir. Agar matnlar va tasvirlarni shakllantirish mumkin bo‘lsa, xuddi shu usulda harakatni ham hosil qilish mumkinmi? Ehtimol, mumkin. Demak, harakatni shakllantira olsak, uni oldindan belgilangan qilish mumkin. Bundan kelib chiqadiki, insonsifat robot texnikasi yaratilishiga kam vaqt qoldi.

Yana men hisoblashlarni kvadratga oshirmasdan o‘ta uzun modellar va ketma-ketliklarni o‘rganish imkonini beradigan makon va holat modellari bilan ishlash haqida o‘ylayman. Chamamda, bu eng ehtimoli katta keyingi yangilik.

• Buni amaliyotda qanday qo‘llash mumkin?

Kompyuter bilan uzoq muddatli suhbat olib borish mumkin bo‘ladi va u kontekstni eslab qoladi. Siz hattoki ma’lum vaqtga mavzuni o‘zgartirib, oldingisiga qaytishingiz mumkin, ammo suhbat kontekstni saqlanib qoladi. Yana, ehtimol, biz qandaydir favqulodda uzun zanjir, masalan inson genomi ketma-ketligini tushunishga erisharmiz. Ya’ni, shunchaki bir nigoh tashlash orqali genetik kod mazmunini tushuna olamiz.

• Bular qachon amalga oshishi mumkin?

AlexNet hozirgi darajasigacha atigi besh yil ichida rivojlangan. Shu bois, fikrimcha, men ifodalagan model yaratilishiga ham oz qolgan – taxminimcha, u bir yildan keyin paydo bo‘ladi. Keyingi besh yil ichida yana ko‘plab g‘aroyib narsalarga guvoh bo‘lasiz.

• Xatti-harakatlar modeliga o‘qitilgan robotlardan qaysi tarmoq ko‘proq yutadi?

Aytaylik, dunyodagi eng yirik tarmoq hisoblangan og‘ir sanoat. Elektronlarni ko‘chirish oson emas, atomlarni ko‘chirish esa favqulodda murakkab. Transport, logistika, og‘ir buyumlarni bir joydan boshqasiga ko‘chirish yoki yangi dorilarni ixtiro qilish – bularning barchasi jarayonning atom va molekulalar darajasida tushunilishini talab qiladi. Bunday tarmoqlarga hozircha sun’iy ong ta’sir o‘tkazmagan.

• Nvidia sun’iy ong sohasidagi ko‘plab startaplarga sarmoya kiritadi. O‘tgan yili siz 30dan ortiq loyihaga investitsiya yo‘naltirganingiz haqida xabar qilingan edi. Bu startaplar qurilmalaringizdan keyingi navbatda bormi?

Ular xuddi qolganlari kabi yetkazib berish tanqisligiga to‘qnash kelmoqda, chunki ularning aksariyati umumiy kirishga ega bulutdan foydalanadi. Biroq, bizda ular sun’iy ong texnologiyalariga, ya’ni bizning muxandislik imkoniyatlarimiz va sun’iy ong modellarini optimallashtirishning maxsus usullariga ega bo‘ladi. Biz ularning samaradorligini oshiramiz. Shuning uchun ularga kerakmiz.

• Ularning muvaffaqiyati uchun o‘zingizni mas’ul hisoblaysizmi?

Yo‘q. Biz bu kompaniyalarga ularning bajarayotgan ishi nihoyatda muhimligi uchun sarmoya kiritamiz. Bu biz uchun katta sharaf, aksincha emas. Ular dunyodagi eng yorqin idrok egalaridan biridir. Ular obro‘lari biz tomondan quvvatlanishiga muhtoj emas.

• Sun’iy ong ishining jadalligi hisoblashlar nuqtai nazaridan kamayib borsa, mashinali o‘qitish mohiyatan o‘qitishga emas, balki inferensga ko‘proq yo‘nalish olganida nima yuz beradi? Bu sizning grafik protsessorlaringizga bo‘lgan talabni pasaytiradimi?

Inferens – ajoyib narsa (inferens – neyrotarmoq unga o‘rgatilgan jarayonlarni shunchaki takrorlamasdan, to‘plangan ma’lumot asosida o‘zi mantiqiy xulosalarni hosil qila oladigan jarayon. – Izoh. The Mag Business). Aslida Nvidia bugungi kunda 40 foiz mantiqiy xulosalar hamda 60 foiz o‘qitish bilan shug‘ullanadi. Bu sun’iy ong nihoyat “aqllilashib” borayotganiga dalolatdir.

Agar Nvidia biznesi 90 foiz o‘qitish va 10 foiz mantiqiy xulosalardan iborat bo‘lganida, sun’iy ong hamon ishlanma bosqichida ekanligini ta’kidlash mumkin bo‘lardi. Yetti yoki sakkiz yil avval aynan shunday bo‘lgan. Hozirda siz bulutga biron so‘rovni kiritganingizda va u nimanidir hosil qilganida (bu video yoki tasvir, 2D yoki 3D, matn yoki grafik bo‘lishi mumkin), buning ortida Nvidia grafik protsessori turganligining ehtimoli katta.

• Siz sun’iy ong uchun mo‘ljallangan grafik protsessorlaringizga bo‘lgan talab qaysidir lahzada pasayishi mumkinligini hech bo‘lmaganda nazariy taxmin qila olasizmi?

Fikrimcha, biz generativ sun’iy ong inqilobining boshlanish davridamiz. Bugun dunyodagi hisoblashlarning katta qismi izlashga asoslangan. Axborotni topish uchun smartfon ekraniga tegish kerak, u bulutga signal yuboradi va bulutda bir nechta turli elementlardan iborat javobni hosil qiladi hamda Java yordamida qurilmangiz ekranida aks ettiradi.

Kelajakda esa hisoblashlar ko‘p jihatdan RAG (kengaytirilgan izlash generatsiyasi – katta til modeliga odatiy parametrlaridan tashqarida ma’lumot olish imkonini beradigan freymvork. – Izoh. Wired) usuliga asoslanadi. Izlash kamroq ahamiyat kasb etadigan bo‘ladi, bu orada shaxsiylashtirilgan generatsiya birinchi o‘ringa chiqadi.

Bu jarayon qayerdadir grafik protsessorda bajariladi. Va biz izlash bilan to‘ldirilgan generativ hisoblashlar sohasidagi inqilob boshlanishida turganimizga ishonaman. Generativ sun’iy ong barcha jarayonlarning ajralmas qismiga aylanadi.

• Yaqinda men aynan generativ sun’iy ongga ixtisoslashgan kompaniya rahbari bilan suhbatlashgandim. Men kelajakda kimlar Nvidia raqiblariga aylanishi mumkinligini so‘radim va u Google kompaniyasining TPU (Tensor Processing Unit, neyronli tenzor protsessor. — Izoh. The Mag Business) loyihasini tilga oldi. Boshqalar AMD haqida gapirmoqda. Siz asosiy raqib sifatida kimni ko‘rasiz? Kim kechalari uyqingizni o‘chiradi?

Loren, ularning barchasi uxlashimga halaqit qiladi! TPU jamoasi chindan ham ajoyib, AWS Trainium va AWS Inferentia (AWS — Amazon Web Services, bulut kompaniyasi. — Izoh. The Mag Business) jamoalari esa mutlaqo g‘ayrioddiy ishlarni amalga oshiradi. Microsoft o‘zining ASIC ichki ishlanmasiga ega. Xitoydagi har bir bulut xizmatlari ta’minotchisi o‘z ichki chiplarini yaratadi. Yana chiplar ishlab chiqaradigan bir to‘da startaplar mavjud. Yarim o‘tkazgichli kompaniyalarni-ku aytmasa ham bo‘ladi!

***

• Men bir qancha shaxsiy savollarni berishni istardim. Masalan, o‘zingiz ChatGPT’dan qanchalik ko‘p foydalanasiz?

Men Perplexity’dan foydalanaman va ChatGPT ham menga yoqadi. Ularni deyarli har kuni ishlataman.

• Nima maqsadda?

Axborot qidiraman. Masalan, kompyuter texnologiyalari yordamida dorilar yaratish haqida. Aytaylik, siz bu sohadagi so‘nggi yutuqlar haqida bilmoqchisiz, shu bois umumiy mavzu boshlash uchun asos bo‘ladigan hamda yanada ko‘proq aniq savollarni berish mumkin bo‘lgan ko‘rinishda shakllantirilishi kerak. Menga katta til modellaridagi bu imkoniyat chindan yoqadi.

• Siz avvallari kuchga doir mashqlar bilan shug‘ullangansiz, hozir nima qilasiz?

Kuniga qirq marta poldan itarilishni bajarishga harakat qilaman. Bu bir necha daqiqadan ko‘p vaqt olmaydi. Men dangasa sportchiman – tishimni tozalayotganda o‘tirib-turishim mumkin.

• Yaqinda Acquired podkastida aytgan fikringiz tarqalib ketdi. Suhandon so‘radi: agar bugun 30 yoshda bo‘lganingizda va kompaniya yaratishni istaganingizda, nimadan boshlagan bo‘lardingiz? Va siz umuman kompaniyaga asos solmagan bo‘lardim, deb javob berdingiz. Bu so‘zlaringizni izohlay olasizmi?

O‘shanda quyidagicha javob bergandim: agar hozir bilganlarim o‘shanda menga ma’lum bo‘lganida, qo‘rqib ketib hech narsa qilmagan bo‘lardim. Tajribasizlikning afzalligi ham aynan shunda. Tadbirkorlar bilan uchrashganimda va ular menga barchasi naqadar oson bo‘lishini aytganida, ularni juda qattiq quvvatlayman va umidlarini puchga chiqarmaslikka urinaman. Biroq, qalbim tubida o‘ylab qolaman: “Ey, Xudo, hammasi siz o‘ylagandan mutlaqo boshqacha bo‘ladi!”

• Nvidia uchun hayotda nimalarni qurbon qilishingizga to‘g‘ri kelgan?

Odatda barcha tadbirkorlar qurbon qiladigan narsalar. Sen juda, juda shiddat bilan ishlaysan. Va uzoq vaqt davomida hech kim muvaffaqiyat qozonishingga ishonmaydi. Faqat o‘zing hammasiga erisha olishingga ishonasan. Ishonchsizlik, zaiflik, ba’zida kamsitishlar – bularning hammasi o‘tadi. Hech kim bu haqida gapirmaydi, ammo bu bor gap. Rahbarlar va tadbirkorlar qolganlarga o‘xshagan oddiy odamlar.

Shuning uchun, mendan “Jensen, hozirgi bilim tajribang bilan shaxsiy biznesni boshlagan bo‘larmiding?”, deb so‘rashganida, men quyidagicha javob qaytaraman: “Yo‘q-yo‘q, hech qachon”. Biroq, o‘shanda Nvidia aynan shunday shaklga kirishini bilganimda, albatta, hamma narsani qurbon qilgan bo‘lardim.

Matn: Loren Gud, Wired, Tarjima: Katerina Rubinskaya